Англи хэлийг үгэн тоглоомын аргаар заах

Онигоо, шог хошин яриа ойлгох нь төрөлх хэл сурах үйл явцын нэгээхэн хэсэг бөгөөд шог хошин яриа нь дэлхийн аль ч хэлэнд байдаг сэтгэл татсан сонирхолтой хэсэг юм. Шинээр хэл сурч буй явцад онигоо, хошин яриа ойлгож сурах нь хэлний чадварын учир шалтгаан төдийгүй үр дүн нь юм /Cook 2000/.

            Онигоо, хошин яриа ойлгохын хамгийн ашигтай тал нь шинэ хэл сурч байгаа оюутнуудад илүү сонирхолтой байх бөгөөд тэдний хэл сурах үйл явцад таатай нөхцлийг бий болгож өгдөг. Хичээлийн явцад хөгжилтэй байдлыг бууруулсанаар хэл сурч буй хүмүүст таагүй сонирхолгүй болох болно. Гадаад хэл амжилттай сурах үндсэн аргуудын нэг нь хошин яриа, үгэн тоглоомын арга юм /Krashen 1982/. Хэрвээ ангийн уур амьсгал хөгжилтэй, сонирхолтой байж чадвал суралцагсдын сурах идэвхи сайжирч тэд илүү сайн сурч чадна. Үгэн тоглоомын аргыг ашиглах нь оюутнуудын гадаад хэл сурах идэвх сонирхлыг нь өрнүүлэх, хичээлд оролцох оролцоог нэмэгдүүлэх төдийгүй үгийн санг баяжуулах ач холбогдолтой. Үгэн тоглоомын арга нь үгийн сан, дүрэм зэргийг олон талаас нь давтах боломж олгодогоороо илүү сонирхолтой бөгөөд үр дүнтэй арга юм. Түүнчлэн үгэн тоглоомын арга нь мета хэл шинжлэлийн ойлголтыг бий болгодог учраас олон талын үр ашигтай бөгөөд дараа нь үүгээр дамжуулан олон хэл сурах боломжтой юм /Ely, McCabe 1994; Zipke 2008; Lems 2011/. Ялангуяа мета хэлшинжлэлийн тухай ойлголт нь уншиж ойлгох чадварыг сайжруулдаг төдийгүй бүтээлчээр сэтгэн бодох чадварыг ч мөн адил дээшлүүлдэг байна. Иймээс хэдийгээр төрөлх хэлтэй хүмүүс ч гэсэн шог яриа болон үгэн тоглоомыг ойлгож хүлээн авахад хэл шинжлэлийн өргөн хүрээний мэдлэгтэй байх шаардлагатай/Aarons 2012/. Үүнтэй адил шинэ хэл сурч буй суралцагсадад тухайн хэлээр хошин яриа, үгэн тоглоомыг ойлгоход хэл шинжлэлийн мэдлэг хэрэгтэй бөгөөд тэд маш шаргуу хичээллэж байж сая ойлгодог болно.  Бидний амьдарч буй нийгэмд хүмүүс хаа сайгүй хошигнон ярилцаж түүгээрээ бие биенийгээ ойлгож чадаж байна. Иймээс шинэ хэл сурч буй хүмүүс тухайн хэл дээр хошигнол ойлгож сурах нь хэл сурах чухал аргуудын нэг мөн.

Үгэн тоглоомын арга буюу үгээр наадах:

энэ нь хошигнолын нэг хэлбэр юм

Үгээр наадах нь давхар утга илэрхийлсэн хошигнолын нэг хэлбэр юм. Үгээр наадах гэдгийг зарим үед хошигнолын хамгийн дорд хэлбэр хэмээн үздэг бөгөөд энэ төрөл нь гийнах дуургаар илэрхийлэгддэг байна. Гэвч үнэндээ үгэн тоглоом ойлгох өргөн мэдлэгтэй байна гэдэг нь тухайн хэлний мэдлэгт зайлшгүй хэрэгтэй /Pollack 2011/. Иймээс үгээр наадах нь хэлний маш хурдан сэтгэх чадварыг шаарддаг тул хэл сурч байхдаа ойролцоо утгатай, ойролцоо дуудлагатай үгсийн дуудлага болон утгыг маш сайн судлаж сурах шаардлагатай байдаг. Хошигнол нь гадаад дүр төрх, хөгжилтэй нүүрний хувирлууд, хөгтэй яриа зэргээс үндэслэлтэй бол харин үгээр наадах хошигнол нь хэлний тоглоомоос үндэслэлтэй.

Үгээр наадах нь хэлний маш чухал хэсэг төдийгүй хэл бүр өөрийн онцлогтой янз бүрийн үгээр наадах болон үгэн тоглоомтой байдаг. Цагаан толгойн бичиг хэрэглэдэггүй хэлэнд ч мөн адил үгээр наадах болон үгэн тоглоом байдаг. Тухайлбал Мандарин хэлэнд хятадын дүрс үсгийн хэлбэр болон дуудлага дээр үндэслэсэн үгэн тоглоом байдаг. Жишээ нь: Мандарин хэлэнд “загас” гэдэг үг нь “баялаг” гэдэг үгтэй ойролцоо дуудлагатай байдаг бөгөөд эдгээр үгсийг ашиглан үгийн наадам хийж болдог төдийгүй Хятадын соёлд загасыг эд баялаг дууддаг хэмээн билэгшээдэг. Мандарин хэлэнд дуудлага ойролцоо үг маш их байдаг бөгөөд үүгээр үгэн тоглоом хийх нь элбэг байдаг төдийгүй Мандарин хэлээр яригчид үүнийг маш амархан ойлгодог.

Англи хэлэнд олон төрлийн, гайхалтай үгээр наадах болон үгэн тоглоом байдаг. Үгээр наадах буюу үгэн тоглоомыг хүүхдийн онигооны ном болон телевизээс олж харж болох төдийгүй өдөр дутмын амьдралдаа хоолны зэс, сонины гарчиг, биллбоардын жагсаалт, вэбсайтууд, замын тэмдэг, зарлал болон жижиг бизнесийн байгууллагуудын нэрнээс ч олж харах боломжтой. Үгэн наадам буюу үгээр наадах нь хэл хооронд дамжуулагддаггүй учраас үүнийг зөвхөн тухайн хэлэнд л үнэн бодит байдлаар ойлгодог. Тиймээс хичээл болгон заадаг боловч энэ нь хичээлийн төлөвлөгөөнд маш ховор тусгагддаг. Үүний шалтгаан нь хэл заахад хошигнол хэрэггүй гэж зарим тохиолдолд үздэгтэй холбоотой юм. Гэхдээ аль ч насны суралцагсдад тохиромжтой олон мянган үгэн тоглоом байдаг. Өөр нэг шалтгаан нь ихэнх англи хэлний багш нар үгэн тоглоомыг ашиглан хичээл заах аргыг төдийлөн сайн эзэмшээгүй байдаг.

Энэхүү өгүүлэлд англи хэлний үгээр наадах буюу үгэн тоглоомын 4-н категорийг та бүхэнд танилцуулж тэдгээрийг хичээлд хэрхэн хэрэглэж болох мөн англи хэл сурахад хэрхэн сайнаар нөлөөлж болох тухай дурьдсан. Дор дурьдаж буй үгэн тоглоомууд нь Чикаго, Иллиноис зэрэг англи хэлээр ярьдаг бүхий л газруудад хэрэглэгддэг.

Англи хэлний үгээр наадах буюу үгэн

тоглоомын 4-н категори

англи хэлний үгээр наадах буюу үгэн тоглоомын аргыг 4-н категорит ангилж болох бөгөөд дуудлага ижил үгс, олон утгатай үгс, дуудлага ойролцоо үгс зэрэг эхний гурван арга нь маш тодорхой өмнө судлагдсан аргууд бөгөөд шинээр нэмж 4-дэх аргыг танилцуулж байна. Шинээр танилцуулж буй энэ арга нь үгийн зөв бичлэг, цагаан толгойн үсэг, тоо зэрэгт тулгуурлан гаргасан.

Категори-1       Ижил дуудлагатай үгсийн үгэн тоглоом /Soundalike puns & Homophones/

Ижил дуудлагатай үгсийн үгэн тоглоом нь ижил дуудлагатай боловч утга ялгаатай үгнүүд дээр тулгуурласан байдаг. Жишээ нь: hair-hare; to-too-two

Тухайн үг, хэлц үг, өгүүлбэрийг сонсоод ижил дуудлагатай үгсийн утгыг зөв ялган танихад энэхүү тоглоомын зорилго оршино.

Жишээ нь: “Wee Care Day Care.” гэсэн хэлцийн ‘’wee’’ гэдэг үг ‘’we’’ гэсэн үгтэй ижил дуудлагатай. Тиймээс энэ хоёр үг андуурагдах тохиолдол бий бөгөөд “Wee care” нь 2 утгатай сонсогдоно. “We care” гэдэг нь “бид анхааран халамжилна” гэсэн утга илэрхийлэх бөгөөд тэд хэн нэгэнд тусална гэсэн ойлголт төрүүлж байна харин “Wee care” гэдэг нь “бяцхан анхаарал” гэсэн утга илэрхийлж байна.

Ижил дуудлагатай үгсийн дараах жишээг ашиглан үгээр наадах аргыг хэрэглэж болно.

Жишээ нь:

write/right :       Please write your name. Are you right handed?
no/know:           No dogs are allowed here. Do you know the answer?
new/knew:        She has a new dog. Dad knew how to make omletes.
eye/I:                 I enjoy reading. The pirate has a patch over one eye.
see/sea:            Can you see the lights? Whales live in the sea.
made/maid:       The hotel maid made our beds each morning.
be/bee:              Don't be scared of a little bumble bee.
red/read:           Yesterday, he read the book with the red cover.
threw/through: He threw the ball and it rolled through the mud.
here/hear:         Did you hear that she wants to move here?
ate/eight:          The kid ate eight pancakes!
one/won:          He won one medal at the track meet.
meet/meat:       I have yet to meet someone who doesn't eat meat.
there/their:       Their new house is over there.

Категори-2      Бичлэг дуудлага ижил үгсийн үгэн тоглоом /Lookalike puns & Polysemous words/

Бичлэг дуудлага ижил боловч утга нь ялгаатай зарим тохиолдолд ойролцоо байх үгнүүдийг ашиглан үгэн тоглоом хийж болно. Жишээ нь:

Ø  “ruler’’ гэдэг үг нь “шугам”, “удирдагч” гэсэн 2 утгатай

Ø  “mole” гэдэг үг нь “хөхтөн амьтан”, “тагнуул” гэсэн 2 утгатай.

Иймээс эдгээр нь бичлэг, дуудлага ижил боловч утга ялгаатай үгс юм. Монтанад машин барьж явах зуураа нэгэн байгууллагын ойролцоо замын тэмдэгээс олж харсан бичлэг дуудлага ижил үгсийн үгэн тоглоомыг дурьдая.

“Blind man – Window blinds of every kind”. Энэ өгүүлбэрт байгаа ‘’blind’’ гэдэг үг нь дараах 2 утгыг илэрхийлнэ.

Blind         - сохор хүн, хараагүй хүн

-       цонхны хөшиг

Энэ тохиолдолд дээрх өгүүлбэрийг тухайн замаар явж буй жолооч нар болон хүмүүс хоёр утгаар ойлгож болно. Нэгдүгээрт: үүнтэй ойролцоо хараагүй хүн амьдардаг юм байна тиймээс энэ зам дээр анхааралтай бөгөөд хурдаа багасгаж явах ёстой хэмээн ойлгож болно. Хоёрдугаарт: цонхны хөшиг худалддаг эрэгтэй хүн гэсэн ойлголт төоүүлж байна.

Категори-3      Дуудлага ойролцоо үг болон хэлцийн үгэн тоглоом /Close sounding puns/

            Үгэн тоглоомын 3 дахь төрөл нь ойролцоо дуудлагатай үгс дээр тулгуурласан байдаг.

Four Categories of Puns Soundalike Puns 1. Teacher: Tell me something that conducts electricity. Student: Why, er… Teacher: Yes, wire! Now name a unit of electrical power. Student: A what? Teacher: Yes, a watt! Very good. 2. Two peanuts were walking down the street, and one was a salted (assaulted). 3. My three-year-old daughter is resisting a rest (arrest)! 4. I practice my handwriting because it’s the write (right) thing to do. Lookalike Puns 1. Teacher: Selma, what’s the highest form of animal life? Selma: A giraffe? 2. Barry: What travels faster, hot or cold? Mary: Hot. You can always catch cold. 3. Question: How do you stop a charging bull? Answer: Take away its credit card. 4. Question: What did the road say to the bridge? Answer: You make me cross. Close-sounding Puns 1. The barber went to the bank and opened a shaving account. 2. Question: How did you keep your dog out of the street? Answer: I took her to the Barking Lot. 3. A skunk fell in a river and stank to the bottom. 4. Sign on a bake shop: “We bake to differ.” Texting Puns (See the translations at the end of the article.) 1. GINVU! 2. R U L8? 3. Hotel sign: Gr8 r8s 4. Why is 10 scared? Because 7 8 9.